Voeding & AD(H)D

In de praktijk blijken er maar weinig doktoren of psychiaters/psychologen te zijn die vragen naar het voedingspatroon, wanneer je als bezorgde ouder of volwassene aanklopt voor hulp met gedrag gerelateerde uitdagingen. En dat is niet zo gek. Een arts in opleiding leert zeer intensief over het menselijk lichaam, maar van al die doorgaans 12 jaren aan studie worden ze slechts circa één dag onderwezen over voeding.

Relatie slechte voeding en aandoeningen

Bizar natuurlijk wanneer je bedenkt dat iedere arts het er over eens is dat gezond eten belangrijk is, maar als je het omdraait en een arts vraagt naar een mogelijke relatie tussen slecht eten en bepaalde aandoeningen, dan wordt het ineens een ander verhaal.

“Dat vonden ze bij mijn zoon ook echt niet aan de orde,” vertelt Annemarie, moeder van Freek (9). “Ik vroeg nog of zijn hang naar koolhydraten, véél koolhydraten en suiker, er iets mee te maken kon hebben. Dat was ‘hoogst onwaarschijnlijk’. Het was toch genetisch?”

Ondertussen was er met Freek niets aan de hand wanneer hij zich goed voelde, maar wanneer er iets niet ging zoals hij het voor ogen had, was hij zoals het een typische ADHD’er betaamt enorm snel en in zijn geval zeer gefrustreerd. Hij kon buitensporig boos worden om de kleinste dingen en dan was er geen land meer met hem te bezeilen.

Annemarie voelde wel aan dat zijn eetpatroon hem niet bepaald hielp, maar omdat ze de vrede niet graag verstoorde, durfde ze de confrontatie thuis tot nu toe nog niet aan te gaan en minder suiker te gaan eten.

Het verband tussen slecht eten en slecht, of liever gezegd minder aangepast, gedrag is er helaas niet een die vaak wordt gelegd. Terwijl de samenstelling van de darmbacteriën bij iemand met typische ADHD-klachten bewezen afwijkt van de gemiddelde darmflora (en suiker hier zoals in het geval van Freek een grote invloed op heeft). Ook speelt de vrijgekomen adrenaline na een bloedsuikerdip in het lichaam bij mensen met ADHD-klachten een nadelige rol. Eerlijk gezegd had ik helemaal niet aan voedingstekorten gedacht en niemand die er iets over zei. Het is zo’n opluchting dat medicatie niet de enige weg is  aldus Annemarie.

Gezonde vetten voor gezond brein

Voldoende aanvoer van vetten, of beter gezegd goede vetten, zijn cruciaal voor het goed functioneren van het brein. Daar kun je met voeding een hele hoop aan doen, vooral bij kinderen. Zeker in de eerste levensjaren, waarin de hersenen sneller ontwikkelen dan andere lichaamsdelen, is het brein namelijk uiterst gevoelig voor voedingstekorten.

De hersenen bevatten, na de vetmassa, de grootste hoeveelheid vetzuren in het lichaam: bijna 60%. Met name de myelineschede, een beschermlaag die als een dikke winterjas om de neuronen ligt, en neuronen (zenuwcellen) zelf bestaan voor 50-70% uit vetten. Dat vraagt dus om een regelmatige en voldoende aanvoer van goede vetten. Geen frituur- of andere fabrieksvetten, maar essentiële vetzuren. Vetzuren die het lichaam niet zelf kan maken en essentieel genoemd worden omdat ze via de voeding moeten binnenkomen.

Deze vetzuren vind je onder andere in vette vis (wilde zalm, haring, geen kibbeling) en ongebrande noten en zaden. Niet direct het standaard eetpatroon van onze generatie...

Wanneer een neuraal netwerk een tekort aan voedingsstoffen heeft, met name stoffen die het netwerk nodig heeft om optimaal te kunnen functioneren zoals essentiële vetzuren, kun je niet verwachten dat alles loopt zoals het zou moeten.

Voeding als stap één

Juist voor gedrag gerelateerde problemen is voeding een belangrijk onderdeel van de puzzel. Iets wat de moeite waard is om onder de loep te nemen en dan het liefst nog voor je met medicatie aan de slag gaat.

Natuurlijk is voor sommigen medicatie als onderdeel van een protocol tijdelijk niet verkeerd, en zeker niet in het begin wanneer een situatie onhoudbaar lijkt en er een snelle oplossing nodig is, maar op de lange termijn hoort medicatie niet de enige weg te zijn. In het jaar 2000 werd er door de Nederlandse apotheken ongeveer 178.000 recepten voor methylfenidaat afgegeven. In 2010 was dit 980.000 en in 2017 rapporteerde de Stichting Farmaceutische Kengetallen dat er in dat jaar 1,3 miljoen recepten van dit geneesmiddel voor ADHD werden verstrekt. Een flinke toename en een indicatie dat medicatie een alom geaccepteerde behandelmethode is.

Zoals gezegd is hier als onderdeel van een protocol tijdelijk niets mis mee, maar langdurig zijn er meerdere oplossingen. Als de ruitenwisser van je auto niet werkt, ga je namelijk ook niet eerst een ingewikkeld, extern schoonmaakapparaat op je voorruit plaatsen terwijl je ook zou kunnen kijken of je ruitenwisservloeistof misschien op is of het knopje van de ruitenwisser misschien defect is?

Een tweede logische stap is het trainen van bepaalde breinmechanismen. Omdat bepaalde symptomen een neurobiologische basis hebben en anderen later opgelopen zijn, kun je werken aan hoe je met interne en externe stimuli omgaat. De breinemmer voor een groot deel legen geeft nu eenmaal de nodige lucht en ruimte.

Opmerkelijke veranderingen

Zo ook bij Freek. Sinds Annemarie de kennis in huis heeft om thuis de nodige veranderingen door te voeren, zijn de veranderingen bij Freek opmerkelijk. Niet alleen helpt het aanvullen van zijn vetzurentekort en magnesium aanzienlijk, maar door een gelijkmatigere bloedsuikerspiegel is zijn gedrag meer in balans en ook zijn slaap verbeterd. Iets wat sowieso een positieve invloed heeft op tal van gedragingen. “Ik ben zo blij met jullie visie en aanpak van deze uitdaging,” geeft ze aan.

Van klacht naar kracht 

Die visie is dat ook al zijn er aangeboren neurobiologische verschillen tussen mensen, het één niet direct iets met het ander te maken heeft. Wat de oorzaken ook zijn, het betekent niet dat je vervolgens niets aan (de intensiteit van) je klachten kunt doen. De scherpe randjes eraf halen, zodat er slechts verschillen maar niet noodzakelijkerwijs klachten overblijven. Voeding, het aanvullen van tekorten, aandacht voor de darmflora, zenuwontstekingen, het ‘legen’ van je overvolle breinemmer en onderprikkeling versus overprikkeling spelen hier allemaal een belangrijke rol in. Van klacht naar kracht om het zo maar te zeggen.

Overprikkelde samenleving

Goed nieuws dus, ook voor iedereen die misschien geen AD(H)D, maar wel klachten in die richting heeft. Alle Dagen Heel Druk? Of moeite met concentratie? Snel overprikkeld of afgeleid? Hooggevoelig? In een maatschappij die de laatste decennia in zevenmijlslaarzen is veranderd naar snel, druk, hectisch en flink multimediaal, is dit een logisch gevolg. Weet dan dat je door naar al deze factoren te kijken en jouw breinemmer te legen, je je echt beter kunt gaan voelen.