Natuurlijke tips tegen stress: balans in je bioritme

Wat zijn hormonen? 

Maar allereerst: wat zijn hormonen precies? Hormonen zijn boodschapperstofjes die door gespecialiseerde kliercellen (onder andere in de pancreas, schildklier en bijnieren) worden geproduceerd, vervolgens aan het bloed worden afgegeven en elders in het lijf hun werk doen. Mijn docent vergeleek ze met een Zwitsers mes: hormonen zijn langzame, precieze en betrouwbare moleculen (in tegenstelling tot de neurotransmitters, die via het zenuwstelsel razendsnel ter plekke zijn).   Het is belangrijk dat van de hormonen een voldoende concentratie in het bloed circuleert; anders heeft een hormoon geen enkel effect in je lijf. Hiervoor heeft elk hormoon een eigen regelkring die de concentratie in het bloed op het gewenste peil houdt. De hypothalamus en hypofyse in de hersenen hebben in deze regelkring een centrale rol. Is bijvoorbeeld de hoeveelheid cortisol in het bloed te laag? Dan signaleren zij dat en zullen – kort gezegd – stimulerende hormonen produceren die de bijnier aanzetten tot de productie van cortisol. Merken zij dat de hoeveelheid cortisol in het bloed weer op peil is? Dan zullen zij de productie van cortisol door de bijnier juist weer remmen. Mocht je nu denken: maar welke rol speelt de lever dan? In de lever vindt inderdaad een continue afbraak van hormonen plaats. Hierdoor is het op peil houden van de hormoonspiegel een ongoing proces, maar de centrale regelrol is dus niet aan de lever voorbehouden, maar aan de hypothalamus en hypofyse.     Deze blog zoomt in op cortisol en de schildklierhormonen met – een beetje oneerbiedig - een bijrol voor de geslachtshormonen. Tussen al deze hormonen zit namelijk een regelmechanisme, omdat zij niet tegelijk fullblown in actie kunnen zijn. Zo voelt het bijvoorbeeld direct na je lunch niet prettig om meteen hard te gaan sporten, omdat de meeste energie naar je spijsvertering gaat. En bij veel stress denk je even niet aan voortplanten. 

Schildklierhormonen 

De schildklierhormonen (het gaat hier om T3 en T4) zijn belangrijk voor de verzorging in je lijf. Als je ontspannen bent, dan stimuleren ze in eerste plaats de celstofwisseling van al je lichaamscellen en zorgen daarnaast voor de groei van cellen. De schildklierhormonen worden eveneens gestimuleerd of geremd door de hypothalamus en hypofyse, dit wordt de HPT-as genoemd (de afkorting is afgeleid van de Engelse woorden voor hypofyse/pituitary en schildklier/thyriod).   

Oestrogeen, progesteron en testosteron (geslachtshormonen) 

Je geslachtsklieren en eileiders/zaadballen produceren de geslachtshormonen, in hun werk ook gestimuleerd of geremd door de hypothalamus en hypofyse, dit wordt de HPG-as genoemd (de afkorting is afgeleid van de Engelse woorden voor hypofyse/pituirary en geslachtsorganen/gonads).   
Zoals gezegd zit er tussen deze hormonen een soort regelmechanisme. Ik laat voor deze blog de geslachtshormonen verder buiten beschouwing – dat je dan even niets anders doet dan ‘het’ spreekt voor zich - maar ik ga nu graag wat nader in op de twee andere assen: de HPA-as en HPT-as. Het is namelijk belangrijk voor je gezondheid dat je soepel tussen deze twee assen kunt schakelen.   
Een belangrijke rol speelt hierbij het verbranden van energie in je cel, en heel zwart-wit gesteld: bij activiteit (en stress) gaat deze verbranding anaeroob, dat wil zeggen zonder zuurstof, en met glucose en eiwit. En als je ontspannen bent dan gaat de verbranding aeroob, oftewel met zuurstof, en naast glucose ook met vet. Dus als je metabool flexibel bent, dan ben je goed in staat om zowel met als zonder zuurstof energie in je cellen te verbranden.

De balans tussen in- en ontspanning

Het is een open deur: maar de gulden middenweg is natuurlijk om te zorgen voor balans tussen in- en ontspanning in je leven, dan kunnen zowel cortisol als schildklierhormonen hun goede werk doen. En daarnaast – dat is misschien wel het belangrijkste – voorkom chronische stress (of ga op zoek naar de oorzaak, als je er onverhoopt mee te maken krijgt). Zo houd je je bioritme in balans en kun je soepel – zowel lichamelijk als psychisch - met veranderingen omgaan. Want… dat is toch de enige constante in het leven? Dat alles maar steeds verandert?