Is zuivel gezond of ongezond? Moeten kinderen nu wel of geen melk drinken?

Hoe zit het nu met zuivel?

Heb jij vaak een borrelende buik na zuivel? Velen van ons vinden het zó normaal om last van onze buik te hebben, dat we het niet eens opmerken. Maar een borrelende opgeblazen buik of krampen… dat hoort niet. Net als een loopneus, of 's avonds en 's nachts een verstopte neus ook niet normaal is. Zuivel is slijmvormend en beïnvloedt daarom je neus en/of longen op dit vlak. Houd eens een voedingsdagboek bij en noteer hoe je je voelt na zuivel. Heb je regelmatig last? Eet eens een weekje geen zuivel en kijk hoe je buik en neus dan voelen. Misschien voel je je wel stukken beter. 

lactose intolerantie
Hoe komt het dan dat zo veel mensen niet tegen zuivel kunnen? Er zijn veel redenen en diverse verschillende bestanddelen waar mensen gevoelig voor kunnen zijn. Laten we beginnen met de bekendste; lactose. Lactose is een melksuiker dat wordt afgebroken door het enzym lactase. Dit enzym gaat te werk in onze dunne darm. De mensen die lactose intolerant zijn maken geen, of te weinig, lactase aan. De meeste mensen met deze aandoening kunnen harde kazen en kleine hoeveelheden yoghurt wèl verdragen. Ook hebben mensen met deze intolerantie minder last van geitenzuivel, door het lagere gehalte lactose in de producten. 

Allergie en caseïne tolerantie
Er is ook een groep mensen die niet lactose intolerant, maar allergisch voor melk zijn. Dit is een veel gevallen een (alpha S1) caseïne intolerantie, in Nederland het meest voorkomende probleem bij mensen die last ondervinden aan melk. Het maakt de melk simpelweg te zwaar te verteren voor het lijf. 

KNO klachten
Heb jij of heeft je kind vaak last van slijm in de neus en keel? Of regelmatig terugkerende ooronstekingen? Dan kan het best zijn dat hij of zij niet zo goed tegen zuivel kan. Zuivel leidt namelijk vaak tot KNO klachten bij kinderen (en volwassenen), doordat zuivel een irritant is voor je darmwand. Deze probeert zich na consumptie te beschermen door slijm te produceren en dit merken we aan neus, keel en oren. Doordat de darm geïrriteerd raakt door frequente consumptie zie je dat er ook misselijkheid, diarree en zelfs eczeem op termijn klachten zijn die kop op kunnen steken. En dan denken weinig mensen aan zuivel als de boosdoener terwijl er een directe link is. 

Wat dan wel?
Geen pretje dus. Voor een blije buik kies je daarom voor plantaardige melk of gefermenteerde zuivel, niet voor melk. Over het algemeen kunnen we yoghurt en kaas beter verdragen dan melk zelf. Dit is te verklaren door het fermentatieproces dat nodig is om melk in yoghurt of kaas te maken. In een warme en vochtige omgeving groeien micro-organismen en maken enzymen aan. Deze enzymen breken in het product bepaalde stoffen af die vertering makkelijker maken. Zo breekt de fermentatie van melk lactose af tot melkzuur, super dus! Hierdoor bevatten kaas en yoghurt probiotische bacteriën en zijn deze producten dus beter voor onze darmen dan melk. Oude, harde kazen bevatten het laagste gehalte van het melksuiker. Heb je vaak last van je buik laat dan de zachte kazen en kazen van koemelk liggen. Kies voor geitenyoghurt en geitenkaas, en alles met mate natuurlijk. Waarom wel geitenzuivel? Dat lees je in dit blog. En lees vooral het volgende kopje, want dit maakt kaas en yoghurt niet ineens gezond. 

De valse calciumbron

En dan komen we aan bij de fabel. Om de een of andere reden heerst het idee dat je melk moet drinken om calcium binnen te krijgen, ook op latere leeftijd. Inderdaad, ons lichaam heeft genoeg calcium nodig om osteoporose (het brozer worden van je botten) tegen te gaan. Maar wetenschappelijk onderzoek de laatste decennia heeft aangetoond dat het drinken van melk niet de meest effectieve manier is om dit te bewerkstelligen. Integendeel. Melk bevat per gewicht inderdaad een hoger aandeel calcium dan laten we zeggen, groenten - en een mens heeft calcium nodig, tussen de 1000mg en 1200mg per dag-, maar dat melk calcium bevat wil niet zeggen dat wij het ook kunnen opnemen. De mate waarin iets kan worden opgenomen heet de biobeschikbaarheid en laat die in het geval van de calium in melk bedroevend laag zijn. 

Lage biobeschikbaarheid

Het is aangetoond dat samenstelling van (koe)melk onder andere een te hoog fosforgehalte heeft voor een hoge biobeschikbaarheid van de calcium. Fosfor hecht zich aan de calcium, waardoor jouw lijf het zeer slecht kan opnemen. De eiwitten in melk zorgen er bovendien voor dat de calcium versneld wordt uitgescheiden. Voor een betere opname van calcium kun je het dus beter uit andere voedingsmiddelen halen. Doordat je lijf de calcium zo slecht uit koemelk kan halen, gaat het bij flink verbruik de missende calcium dan maar uit eigen weefsel halen. Je bereikt dus eigenlijk het tegenovergestelde effect. Minder sterke botten in plaats van stevigere.

Alternatieve calciumbronnen

Wist je dat groene bladgroenten royale hoeveelheden calcium bevatten? Denk aan: broccoli en boerenkool (een flinke hand bevat maar liefst 150mg tot 200mg calcium). Deze calcium kunnen wij veel beter opnemen. De groenten bevatten naast calcium tevens vitamine C en K om de opname van de calcium te vergemakkelijken. Naast groene bladgroenten zit belangrijke mineraal ook met mindere mate in o.a.: avocado, banaan, taugé, amaran, quinoa, bruine rijst, bramen, zwarte bessen, kiwi’s, rabarber, dadels, (gedroogde) vijgen en abrikozen, pruimen, moerbeien, kumquats, tempeh en diverse zaden, pitten en noten zoals amandelen (dus ook amandelboter, tahini, sesamzaadboter). Bang dat je hiermee toch niet genoeg calcium binnenkrijgt? Dit is hoe veganisten al jarenlang hun calcium opname op peil houden.

Groeihormonen 
Nog een bestanddeel wat verklaart waarom zuivel echt alleen bedoeld is voor kalfjes en ze in volwassenheid overgaan op gras. Zuivel bevat groeihormonen. Het is voor jonge dieren en baby’s bedoeld om goed en snel te groeien. Wij zijn het enige ras wat het vrolijk ons leven lang consumeren. Wat doen die groeihormonen met ons? Groeien we hiervan 'slechts' in de breedte (als de lengte geen optie meer is), of is er meer aan de hand? Helaas is het ’t laatste het geval. De groeihormonen uit zuivel worden een probleem bij langdurige regelmatige consumptie. Het is namelijk zo dat mensen die veel melk drinken een verhoogde IGF (Insuline Like Growth Factor) in hun bloed hebben. Het kan daardoor zelfs acne verergeren en/of veroorzaken doordat het ook andere hormonen beïnvloedt. Overigens bevat zuivel (net als andere zoogdierproducten) het suikermolecuul Neu5Gc. 

Neu5Gc

Zowel mensen als dieren hebben op elke cel in hun lichaam ingebouwde suikermoleculen. Zoogdieren zoals koeien, varkens, schapen en geiten hebben andere suikermoleculen op hun cellen dan mensen. De mens is ook een zoogdier, maar verschilt op het niveau van suikermoleculen van andere zoogdieren. Zo bevatten menselijke cellen in principe alleen het molecuul Neu5Ac (N-acetylneuraminezuur), terwijl er op de cellen van andere zoogdieren naast het Neu5Ac ook Neu5Gc (N-glycolylneuraminezuur) aanwezig is. Ingewikkeld? Blijf er even bij, want deze suikermoleculen hebben een belangrijke functie binnen ons immuunsysteem.

Bij de mens zorgt Neu5Ac ervoor dat er goede bacteriën worden aangetrokken die bij de mens horen. Anderzijds trekt Neu5Gc – zit op de cellen van alle zoogdieren m.u.v. de mens - bacteriën aan die bij deze zoogdieren horen, maar voor de mens lichaamsvreemd zijn. Zo heeft elk organisme de bacteriën die bij hem passen. Als je dus regelmatig veel zoogdierenproducten zoals zuivel eet of drinkt, krijg je hiermee de verkeerde bacteriën voor je lijf binnen. Dit leidt tot een chronische activatie van je immuunsysteem dat hierop moet letten. Het resultaat hiervan is de zogeheten laaggradige ontsteking, de basis van bijna alle Westerse welvaartsziekten.