Wie kent de leus "Melk is goed voor elk" nu niet? Maar is dat wel zo? Ladingen pakjes Campina worden dagelijks aangeleverd bij basisscholen, om zo ongeveer 120.000 kinderen tussen de middag van melk te voorzien. Kaas is niet weg te denken uit onze cultuur en 20 verschillende soorten yoghurt staan in de schappen. Maar worden we er daadwerkelijk gezonder van?
Hollandse kaas, italiaanse kazen, kwark, room, yoghurt, melk, hüttenkase, yoghurtdranken en sauzen. Nederland is een zuivel-land. De schoolmelk is vaste prik en ontbijtgranen worden niet zonder gegeten. Want zuivel... dat is toch gezond? Kunnen we verschillende zuivelproducten wel over een kam scheren? Wel, met een oog op gezondheid kan dat... niet.
Melk wordt door het overgrote deel van onze samenleving gezien als een ontzettend gezond product (en een ander deel mijdt het als de pest). Het zou een goede ontwikkeling van je kind ondersteunen en goed zijn voor de groei. Maar is dit wel zo?
Heb jij vaak een borrelende buik na zuivel? Niet zo gek. Veel mensen niet tegen zuivel, zelfs zonder dat ze het door hebben. Dit hoeft niet te betekenen dat je of allergisch voor melk of lactose intolerant bent. Je kunt ook last hebben van de caseïne in melk. Intolerantie voor Alpha s1 Caseine is de meest voorname reden waarom mensen last ondervinden aan melk. Het maakt de melk simpelweg te zwaar te verteren voor het lijf. Heb jij of heeft je kind vaak last van slijm in de neus en keel? Dan kan het best zijn dat hij of zij niet zo goed tegen zuivel kan. Zuivel leidt namelijk vaak tot KNO klachten bij kinderen (en volwassenen). Maar vooral darmklachten, misselijkheid, diarree en eczeem zijn nare klachten die regelmatig de kop op steken na zuivel consumptie.
Dit kom door de groeihormonen die melk bevat. Deze hormonen zijn bestemd om jonge dieren (mens, koe of geit) in eens korte periode goed te laten groeien. Mens en dier worden normaliter gevoed met moedermelk tot ze een bepaald punt in hun lichamelijke ontwikkeling hebben bereikt. Het is voor kalfjes helemaal niet gezond om na die tijd nog met de melk van hun moeder gevoed te worden. En wij stoppen van nature ook met moedermelk drinken. Waarom stappen we dan over op die van koeien?
De groeihormonen worden een probleem bij langdurige regelmatige consumptie. Het is namelijk zo dat mensen die veel melk drinken een verhoogde IGF (Insuline Like Growth Factor) in hun bloed hebben. Dit IGF beïnvloedt de mate waarin cellen groeien: gezond weefsel groeit sneller maar ongezond weefsel helaas ook.
Milk & cookies; het lijkt zo onschuldig...
Ondanks dit alles, houden de meeste van ons niet op met het drinken van melk wanneer we zijn uitgegroeid. Om de een of andere reden is het een geaccepteerde gedachte dat we melk nodig hebben voor calcium, ook op latere leeftijd. Inderdaad, ons lichaam heeft genoeg calcium nodig om osteoporose (het brozer worden van je botten) tegen te gaan. Maar een aantal wetenschappelijke onderzoeken[1], hebben aangetoond dat het drinken van melk dit helemaal niet tegengaat. Integendeel. Melk bevat inderdaad calcium en een mens heeft calcium nodig, tussen de 1000mg en 1200mg per dag. Maar dat het calcium bevat zegt niet dat wij het ook kunnen opnemen.
De samenstelling van koemelk heeft onder andere een te hoog fosforgehalte. Fosfor hecht zich aan de calcium, waardoor jouw lijf het zeer slecht kan opnemen. De eiwitten in melk zorgen er bovendien voor dat de calcium versneld wordt uitgescheiden. Voor een betere opname van calcium kun je dit beter uit andere voedingsmiddelen halen. Doordat je lijf de calcium zo slecht uit koemelk kan halen, gaat het bij flink verbruik de missende calcium dan maar uit eigen weefsel halen. Je bereikt dus eigenlijk het tegenovergestelde effect.
Wist je dat groene bladgroenten royale hoeveelheden calcium bevatten? Denk aan: broccoli, spinazie en boerenkool (een flinke hand bevat maar liefst 150mg tot 200mg calcium). Deze calcium kunnen wij veel beter opnemen. De groenten bevatten naast calcium tevens vitamine C en K om de opname van de calcium te vergemakkelijken. Denk hierbij aan: broccoli, spinazie en boerenkool (een flinke hand bevat maar liefst 150mg tot 200mg calcium), maar ook venkel bevat calcium. Maar daar houden de plantaardige calciumbronnen niet op. Naast groene bladgroenten zit belangrijke mineraal ook in o.a.:
ist je dat dadels per stuk ongeveer 15mg calcium bevatten?
Plantaardige calcium-bronnen
boerenkool
avocado
banaan
Taugé
amarant
quinoa
bruine rijst
bramen
zwarte bessen
kiwi's
rabarber
dadels
(gedroogde) vijgen en abrikozen
pruimen
moerbeien
kumquats
tempeh
en in diverse zaden, pitten en noten zoals amandelen (dus ook amandelboter, tahini, sesamzaadboter) .
Dit zijn bijzonder gezonde calciumbronnen die niet gepaard gaan met de nadelen van koemelk. En om het even in perspectief te zetten: 100 ml volle melk bevat 120mg calcium, terwijl 100g verse boerenkool 210mg calcium bevat. Waarom denken we massaal aan de melk te moeten om genoeg calcium binnen te krijgen? Je kind (en jij) zijn dus veel beter af met een kwartje avocado in de lunchtrommel dan het pakje Campina.
Ga voor geit!
En toch gebruik ik veel geitenkaas en geitenyoghurt. Dit komt omdat veel mensen die last hebben van koemelk, geen last hebben van geitenmelk.
Koemelk wordt gehomogeniseerd zodat het vet zich afscheidt van de melk. Gebeurt dit niet, dan roomt de melk af en zal het vet naar boven druiven als het stilstaat.
Het is dus puur voor het oog. De melk wordt tijdens het homogeniseren met hoge druk door een nauwe spleet of buis geperst. Dit doet echter wat met de structuur en opbouw van de melk. De vetbelletjes worden kapot geperst en hierdoor wordt de (normaliter trage) vertering van melkvet ineens enorm verkort. Dit leidt bij velen tot allergische reacties. Geitenmelk echter, is van nature homogeen en hoeft dus niet door mensen bewerkt te worden. Zo heeft het ook geen nadelig effect op onze spijsvertering.
Andere verschillen
Vanwege de structuur van geitenmelk (met kleinere vetdeeltjes in combinatie met een hoger gehalte middellange keten vetzuren) wordt deze door ons makkelijker verteerd en vloeiender opgenomen. Onze darmen kunnen er simpelweg makkelijker mee omgaan dan met koemelk. Zuivel gemaakt van geitenmelk bevat ook veel minder (89% minder) Alpha s1 Caseïne dan koemelk. Alleen hierdoor al wekt het veel minder regelmatig allergische reacties op. Maar ook lactose is in mindere mate aanwezig dan in melk van de koe. Dit melksuiker veroorzaakt bij velen darmklachten omdat ze niet genoeg van het enzym lactase aanmaken. En dit is nodig om lactose af te breken. Heb je een tekort krijg je last van je buik... (Dit is iets anders dan lactose intolerantie). Hierdoor is een aanzienlijk kleinere hoeveelheid lactase nodig voor de vertering van geitenmelk.
Geitenmelk is tevens voedzamer dan koemelk. Het bevat meer essentiële vetzuren, aanzienlijk meer vitamine B6 en vitamine A en koemelk komt niet eens in de buurt van de hoeveelheid kalium die geitenzuivel ons levert. Koemelk bevat namelijk caroteen waardoor het geel of oranje wordt. In geitenmelk is dat al omgezet naar vitamine A en dit is kleurloos, vandaar dat geitenkaas wit is. Grappig weetje, of niet?
Een duidelijke winnaar bij ons is dus: geitenmelkzuivel!
Gefermenteerde zuivel voor een blije buik
Vele mensen kunnen yoghurt en kaas beter verdragen dan melk zelf. Dit is te verklaren door het fermentatieproces dat nodig is om melk in yoghurt of kaas te maken. In een warme en vochtige omgeving groeien micro-organismen en maken enzymen aan. Deze enzymen breken in het product bepaalde stoffen af die vertering makkelijker maken. Zo breekt de fermentatie van melk lactose af tot melkzuur, super dus! Hierdoor bevatten kaas en yoghurt probiotische bacteriën en zijn deze producten dus beter voor onze darmen dan melk. Oude, harde kazen bevatten het laagste gehalte van het melksuiker. Heb je vaak last van je buik laat dan de zachte kazen en kazen van koemelk liggen. Kies voor geitenyoghurt en geitenkaas en alles met mate natuurlijk.
Conclusie?
Zuivel, als je het in grote hoeveelheden eet, is niet het meest gezonde voedsel. En toch bestaat er gezonde(re) zuivel, HOERA! Kaas goed voor je? Het lijkt wel een droom! Door de superieure voedingswaarden en de afwezigheid van vrije radicalen is gefermenteerde geitenzuivel met mate toch echt goed voor ons. Dus wel weer met mate, zelfs geitenkaas. Hè, jammer.
Als jij ook het idee hebt dat melk om een een of andere reden niet meer goed valt, schakel dan over op geitenmelk of plantaardige melk. Je kunt kiezen voor amandelmelk, kokosmelk, hazelnootmelk, hennepzaadmelk (dit bevat maar liefst 450mg calcium per 250ml melk) of een andere noten- of zedenmelk. Plantaardige melk is makkelijk zelf te maken en overal te koop. Ga wel voor een melk van goede kwaliteit, met een hoog percentage noten.
1. Milk, dietary calcium, and bone fractures in women: a 12-year prospective study. Door: D Feskanich, W C Willett, M J Stampfer and G A Colditz; Channing Laboratory, Boston, Mass. 02115, USA.)